Όλες οι γνωστές αρχαίες πόλεις που βρίσκονται κατά μήκος της Πιερικής παραλίας, είναι στο σύνολό τους τρεις. Και οι τρεις τους, Ηράκλειο, Πύδνα, Μεθώνη, κατείχαν σημαντικά λιμάνια. Το Δίον συνδέονταν με την θάλασσα, αλλά μέσω του πλωτού ποταμού Βαφύρα. Όλες τους βρίσκονταν πάνω στην μεγάλη οδική αρτηρία, η οποία διέρχονταν μέσω της κοιλάδας των Τεμπών.

Τα στενά της Πέτρας ελάχιστα χρησιμοποιούνταν, γιατί ως ορεινή διάβαση, εκτός από το ακατάλληλο του εδάφους, δεν παρείχε και ασφάλεια.

Σ’ αυτόν τον λόγο, οφείλεται και η μεγάλη ακμή των τεσσάρων πόλεων της Πιερίας, από τις οποίες, τελευταία κατά σειρά από νότο προς βορρά, ήταν η Μεθώνη, “Από του Πηνειού ποταμού Μακεδόνες εισίν έθνος και κόλπος Θερμαίος. Πρώτη πόλις Μακεδονίας Ηράκλειον, Δίον, Πύδνα πόλις Ελληνίς, Μεθώνη πόλις Ελληνίς και Αλιάκμων ποταμός, Αλωρίς πόλις και ποταμός Λυδίας”.

Κατά περιόδους, ιδρύονταν και άλλοι μικρότεροι παραλιακοί συνοικισμοί. Μας είναι όμως άγνωστοι, γιατί ήταν ανοχύρωτοι και δεν είχαν μεγάλη χρονική διάρκεια.

Ο Στράβωνας, εσφαλμένα τοποθετεί την Μεθώνη, βόρεια του Αλιάκμονα. Όμως σωστά μας λέει ότι, βρίσκεται μεταξύ της Πύδνας και της πέρα του Αλιάκμονα Βοτταϊκής Αλώρου και  “μέση σ’ ούσα η Μεθώνη της μέν Πύδνης όσον τετταράκοντα σταδίων απέχει, της Αλώρου δε εβδομήκοντα”. 

Από τις αποστάσεις, που μας ορίζει ο Στράβωνας, η Μεθώνη πρέπει να τοποθετηθεί στην ακτή του Ν. Ελευθεροχωρίου, δεδομένου ότι η αρχαία Πύδνα βρίσκεται στο 452^ο  χλμ. της παλιάς σιδηροδρομικής γραμμής Αθηνών - Θεσ/νίκης. Από το 452^ο χλμ., μέχρι το χωριό Ν. Ελευθεροχώρι, η απόσταση είναι 7,5 χλμ. (δηλ. όσο 40 στάδια).

Πριν από 150 περίπου χρόνια, ο Heuzey, αναζήτησε την Μεθώνη λίγο νοτιότερα του Ν. Ελευθεροχωρίου, δίπλα στην ακτή του σημερινού Παλιού Ελευθεροχωρίου. Και αυτό γιατί, τοποθετούσε την Πύδνα, στην Αλυκή.

Η Μεθώνη ήταν αποικία των Ερετριέων. Από τον 8^ο αι. π.Χ., οι Χαλκιδείς έγιναν κυρίαρχοι των παραλίων της Χαλκιδικής και του Θερμαϊκού κόλπου, και ίδρυσαν πολλές αποικίες, για τον πλούτο των περιοχών αυτών, σε μέταλλα και σε άλλα προϊόντα.

Υπάρχει μάλιστα η παράδοση ότι στην Κέρκυρα, κάποτε κατοικούσαν οι Ερετριείς. Επειδή όμως νικήθηκαν από τους Κορινθίους, επέστρεψαν στην πατρίδα τους. Οι συμπολίτες τους όμως δεν τους δέχτηκαν, τους χτύπησαν μάλιστα με σφενδόνες και τους εμπόδισαν να αποβιβαστούν.

 Έτσι ματαιώθηκε ο επαναπατρισμός τους στην αρχική τους εστία και  “επί Θράκης έπλευσαν, και κατασχόντες χωρίον, εν ώ πρότερον οικήσαι Μέθωνα τον Ορφέως πρόγονον ιστορούσι, την μέν πόλιν ωνόμασαν Μεθώνην, υπό δε των προσοίκων αποσφενδόνητοι προσωνάσθησαν”. Μ’ αυτό το όνομα υπήρχαν στην αρχαιότητα και άλλες πόλεις, όπως της Τροζηνίας, Μεσσηνίας, Λακωνίας, Ευβοίας, Μαγνησίας, Μακεδονίας, Θράκης. Ο “Μέθωνας”, ίσως είναι πλαστό, μεταγενέστερο όνομα. Δημιουργήθηκε για να δικαιολογήσει την αυτόχθονα καταγωγή του Ορφέα, για την λατρεία του οποίου οι Μεθωναίοι της Πιερίας, πρέπει να υπερηφανεύονταν.  

για μεγέθυνση πατήστε επάνω στην φωτογραφία

Η ονομασία Μεθώνη, πιθανόν προέρχεται από το  “μέθυ, οίνος”, και σημαίνει την χώρα με τον πολύ οίνο. Ο πολίτης λέγεται “Μεθωναίος”, “έστι και Μακεδονίας (δηλ. πόλη Μεθώνη), εκλήθη από του μέθυ, πολύοινος γαρ εστί. Και της Λακωνικής, ής το εθνικόν Μεθωναιεύς . . .” Το μέθυ ήταν κατ’ αρχήν, “ποτό από μέλι και νερό”. Οι Έλληνες όταν γνώρισαν το κρασί, το ονόμασαν μέθυ, εξ’ ου και  “μεθάω, μέθη, κλπ”.

Δεν μας είναι γνωστό πότε κατακτήθηκε από το Μακεδονικό κράτος. Βρισκόμενη δίπλα στην Πύδνα, φαίνεται πως ακολουθεί μαζί μ’ αυτή, κοινή πολιτική. Σύμφωνα με τον Σκύλακα, ήταν και αυτή “πόλις Ελληνίς”, και όπως και η Πύδνα, πρέπει και κάτω από την Μακεδονική εξουσία να διατήρησε την σχετική αυτοτέλειά της.

Στον Πελοποννησιακό πόλεμο, η Μεθώνη διατηρεί την αυτονομία της, είναι φιλική προς τους Αθηναίους και τους βοηθάει στους αγώνες τους. Το 423 π.Χ., στην Χαλκιδική, 120 ψιλοί Μεθωναίοι αγωνίζονται μαζί με τους Αθηναίους, κάτω από την ηγεσία του Νικία, κατά του Βρασίδα. Το 415 π.Χ., οι Αθηναίοι, χρησιμοποίησαν την πόλη ως ορμητήριο κατά του Περδίκκα Β΄, “και ες Μεθώνην την όμορον Μακεδονία ιππέας κατά θάλασσαν κομίσαντες Αθηναίοι σφών τε αυτών και Μακεδόνων τους παρά σφίσι φυγάδας εκακούργουν την Περδίκκου”.

Η Μεθώνη ακολουθούσε την πολιτική της γειτονικής Πύδνας, επειδή είχε τα ίδια συμφέροντα μ’ αυτήν. Είχε συνάψει συμμαχία με τους Αθηναίους και με την βοήθειά τους, διατηρούσε την αυτονομία της.

Γι’ αυτόν τον λόγο, ο Φίλιππος Β΄, αγανάκτησε με την Μεθώνη, η οποία δεν ήθελε να υποταγεί σ’ αυτόν, μετά την πτώση της Πύδνας, το 357 π.Χ. Ο Φίλιππος Β΄, μετά την κατάληψη της Αμφίπολης, της Πύδνας και της Ποτίδαιας, ασχολήθηκε με τις πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον των Θρακών, Παιόνων και Ιλλυριών, (355-354 π.Χ.). Αργότερα στράφηκε κατά της Μεθώνης, και την πολιόρκησε επίμονα, το 353 π.Χ.

Οι Μεθωναίοι αμύνθηκαν γενναία για μακρύ χρονικό διάστημα, ελπίζοντας και στην βοήθεια των Αθηναίων. Αλλά και οι επιθέσεις του Φιλίππου Β΄ ήταν πεισματώδεις, ώστε και ο ίδιος να τραυματιστεί από βέλος, στο δεξί του το μάτι.

Επειδή οι Αθηναίοι καθυστέρησαν στην αποστολή βοήθειας, οι Μεθωναίοι εξαντλήθηκαν και αναγκάσθηκαν να παραδώσουν την πόλη τους, κατόπιν συνθήκης, με τον όρο οι πολίτες της να απομακρυνθούν απ’ αυτήν, φορώντας μόνο τα ρούχα τους. Η πόλη κατασκάφθηκε από τον Φίλιππο Β΄, και η περιοχή της δόθηκε στους Μακεδόνες.

 Σύμφωνα με μια άλλη μαρτυρία, η πόλη κυριεύτηκε με την βία.  Σύμφωνα με τον Διόδωρο, “Φίλιππος δ’ ορών τους Μεθωναίους ορμητήριον παρεχομένους την πόλιν τοις πολεμίοις εαυτού, πολιορκίαν συνεστήσατο. Και μέχρι μέν τινός οι Μεθωναίοι διακαρτέρουν έπειτα κατισχυόμενοι συνηγκάσθησαν παραδούναι την πόλιν τω βασιλεί, ώστε απελθείν τους πολίτας εκ της Μεθώνης έχοντας έν ιμάτιον έκαστον. Ο δε Φίλιππος την μέν πολιορκία ταύτη συνέβη τον Φίλιππον εις τον οφθαλμόν πληγέντα τοξεύματι διαφθαρήναι την όρασιν”. Έτσι, με την κατάληψη της Μεθώνης, ο Φίλιππος Β΄ έδιωξε τους Αθηναίους και από την τελευταία τους κτήση, στον Θερμαϊκό κόλπο.

για μεγέθυνση πατήστε επάνω στην φωτογραφία

Η παράδοση όμως που μας διέσωσε ο Πλούταρχος, μας μιλάει για την Μεθώνη, ως αποικία των Ερετριέων “επί Θράκης”. Η παράδοση αυτή, θα πρέπει να ήταν παλιά, και θα γεννήθηκε την εποχή, κατά την οποία η Πιερία θεωρούταν, ως χώρα Θρακική. O Στράβωνας, μας αναφέρει για “θρακία Μεθώνη”, αλλά θεωρεί τους Πίερες ως θρακικό έθνος, και προσδιορίζει - με σιγουριά - την θέση της στα παράλια της Ολυμπικής Πιερίας.

Ο Σουίδας, αποδίδει τον τραυματισμό του Φιλίππου Β΄ στην “θρακία Μεθώνη”, η οποία όμως δεν είναι άλλη παρά η Μακεδονική Πιερική Μεθώνη, γνωστή από τον Σκύλακα μέχρι και τον Στράβωνα.

Η Μεθώνη καταστράφηκε τελείως από τον Φίλιππο Β΄, μέχρι και την κατασκαφή των τειχών και των οικιών της, ώστε σ’ αντίθεση με την Πύδνα, δεν κατόρθωσε από τότε να ανασυγκροτηθεί ως πόλη σημαντική. Φαίνεται όμως, ότι αργότερα σχηματίστηκε στην θέση αυτή, με την ονομασία Μεθώνη, μικρός και ανοχύρωτος συνοικισμός, οι κάτοικοι του οποίου σε καιρό κινδύνου, κατέφευγαν στην Πύδνα. Γι’ αυτόν τον λόγο, δεν γίνεται αναφορά σ’ αυτήν, ούτε κατά την πολιορκία της Ολυμπιάδας στην Πύδνα, ούτε και κατά την εισβολή των Ρωμαίων.

Στην Ρωμαιοκρατία όμως, ίσως άρχισε να αναπτύσσεται εκ νέου, αλλά εξαφανίστηκε στις πρώτες επιδρομές των βαρβάρων του 4^ου και του 5^ου αι. μ.Χ.  Ο Στράβωνας μας αναφέρει με ακρίβεια την θέση της, μεταξύ Αλώρου και Πύδνας.

Όμως η Μεθώνη, (συνδέεται από την παράδοση), και με το όνομα του Αποστόλου Παύλου. Στις αρχές του 51 μ.Χ., πήγε από την Θεσσαλονίκη στην Βέροια. Και εκεί όμως, δεν απουσίαζαν οι αντίπαλοι, που περισσότερο στρέφονταν εναντίον του. Έτσι οι πιστοί του, για να προλάβουν την έκρηξη μεγαλύτερων ταραχών, έκριναν σκόπιμο να τον μεταφέρουν σε ασφαλέστερη περιοχή της Μακεδονίας.

Το παλιό και σπάνιο χειρόγραφο της Καινής Διαθήκης του 6^ου αι. μ.Χ., γνωστό ως “κώδικας του Βέζα”, γράφει “παρήλθε την Θεσσαλίαν εκωλύθη γάρ εις αυτούς κηρύξαι τον λόγον”. Απ’ αυτό συμπεραίνουμε ότι, ο Απόστολος Παύλος, προτίμησε να ταξιδεύσει στην Αθήνα, μέσω θαλάσσης, και εξαιτίας μιας ασθένειας που είχε.

Σύμφωνα με μια παράδοση, που σώζεται μέχρι και σήμερα στην Βέροια, ο Απ. Παύλος κατέβηκε στο λιμάνι της Μεθώνης, (Νέο Ελευθεροχώρι), περνώντας από το Αιγίνιο. Μερικοί όμως υποθέτουν ότι ο Απ. Παύλος, είτε στην Βέροια, είτε στην μακρινή του πορεία των 50 χιλιομέτρων, έπαθε από την προσβολή της αρρώστιας του, ή ίσως έπαθε νευρική εξάντληση. Αυτό, με την έντονη και γεμάτη συγκινήσεις ταξιδιωτική ζωή του Απ. Παύλου, δεν θα ήταν και αδύνατο να συμβεί.

Άλλωστε είναι δύσκολο να εξηγήσει κανείς, γιατί οι συνοδοί του, που έπρεπε να τον συνοδεύσουν μέχρι την θάλασσα, δεν επέστρεψαν πίσω, αλλά έμειναν μαζί του και “ήγαγον αυτόν έως Αθηνών”.

Τέλος, η Μεθώνη και το Αιγίνιο, δεν αναφέρονται στους Βυζαντινούς χρόνους, αλλά ούτε και επί Τουρκοκρατίας. Είναι νεότερες μετονομασίες χωριών. Γι’ αυτό, αν αληθεύει η παράδοση, (η οποία θα είναι πολύ παλιά), μας αποδεικνύει την ύπαρξη, όχι μόνο της Μεθώνης, (κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους), αλλά και της αμφισβητούμενης, ως Πιερικής, της αρχαίας πόλης του Αιγινίου.

Γράφει:

ΤΖΙΟΛΑΣ  ΙΩΑΝΝΗΣ

Φιλόλογος – Αρχαιολόγος